'Gaat het hier ook gebeuren?'
Ze vraagt het alsof de vraag niet van haar is, maar al een poos bestond. Alsof hij in de lucht hing, ze hoefde hem alleen maar te vangen en aan mij te stellen.
Ik aarzel.
'In Nederland kan zoiets ook gebeuren ja, aanslagen zoals in Brussel,' antwoord ik. 'Maar de kans dat het in onze wijk gebeurt is denk ik heel klein.'
Ze tekent met haar vinger in een plasje geknoeide ranja. Donkere strepen op het houten tafelblad.
'Is dit wat oorlog is?'
Mijn gedachten schieten naar afgelopen zomer. Haar grote, bange ogen in het geblindeerde donker van het Anne Frank-huis. Het was druk, te druk, en benauwd. De woorden, het dagboek, het was ineens werkelijkheid geworden. 'Ik wil hier uit,' had ze gezegd, en toen waren we nog maar net binnen, en terug konden we niet meer, in het Anne Frank-huis is alles eenrichtingsverkeer. 
'Ik weet het niet,' zeg ik. 
Samen kijken we naar buiten. Een koolmeesje zit op de rand van een bloempotje dat vol is gelopen met water, hij dompelt zijn snavel onder en drinkt. Ik vind het geruststellend, een vredig tafereel, maar tegelijkertijd ook niet. Zelfs in tijden van de gruwelijkste oorlogen dronken koolmeesjes gewoon hun water. 
Langzaam besef ik dat ik het echt niet weet. Dat ik niks weet. Niemand weet het. Niemand, nergens. Al die jaren dat ik dacht dat ik het wel wist waren een illusie. De toekomst is een vat vol grillige onvoorspelbaarheid, en ik zie het nu pas.
Ik open mijn mond. 'Ben maar niet bang,' wil ik zeggen.
Maar ik zwijg.

'Mag ik even in uw tas kijken?'
De jongen achter de kassa vroeg het aan de mevrouw voor me. Ze pakte haar lege boodschappentas en vouwde hem wijd open, een beetje gehaast, alsof er geen keuze was. Ze wilde zo snel mogelijk alle eventuele verdenkingen wegnemen. De jongen keek tevreden, alsof hij de baas was. Heer en meester achter de kassa.
Ik kende hem wel, hij werkt al jaren bij deze supermarkt. Hij is een beetje dik en hij loopt altijd gewichtig rond. Soms bij de vleesafdeling, soms ter hoogte van de pakken vanillevla. Een poos geleden kwam ik hem tegen in de stad, in de drukke winkelstraat. Toen zag hij er anders uit, heel gewoon. Hij hield de hand vast van zijn vriend, een beetje onwennig, dat vond ik mooi. Prille liefde, ontroerend.
De mevrouw voor me stopte haar boodschappen in de tas, rekende af. Ik bedacht me wat ik zou doen als hij mij zou vragen om mijn tas open te maken. Ik wilde dat niet, ik had immers ook mijn privacy, maar ja, wat maakte het eigenlijk uit? Ik had niks te verbergen. En hij was ook maar een gewone jongen die zijn werk deed.
Hij vroeg het niet.
Ik was toch opgelucht.

Het was koud, altijd. Opgevroren sneeuwresten op de stoep, ik wreef erover met de punt van mijn lompe winterschoenen. Over mijn carnavalskostuum droeg ik een moeizame, grijze jas, een oude. Ik was verkouden, er liep snot uit mijn neus, ik wilde wel een zakdoek pakken maar dan zou ik ook mijn schmink wegvegen. Ik haalde mijn neus op, de geur van vette crême, en in de verte van verschaald bier. Blikkerige muziek die iets in mijn borstkas deed trillen, een tractor met de prinsenwagen erachter. Hoog op het achterste deel de prins en zijn adjudanten, de raad van elf en de dansgarde op het lage stuk, achter een hekje. De dansmarietjes hadden een roze gezicht en gestifte lippen, korte rokjes, hun lange, rechte benen in onzichtbare panty's. Aan hun voeten rijglaarsjes, hoog, rank en smetteloos wit. Sommige van hen dansten en gooiden snoep en confetti, de wagen deinde. De meesten keken in de verte, hun ogen in een landerige, pruilende blik.
Tot op heden kan ik niet naar meisjes in rijglaarsjes kijken zonder de vlinderige, jeukerige jaloezie van toen.

Ik groeide op in de jaren tachtig en negentig. De jaren waarin het ideaal van de Westerse vrijheid voor vrouwen misschien wel zijn hoogtepunt vierde. Onafhankelijkheid was het grootste woord, gelijkheid het hoogste goed, de vrouw als vrijgevochten mens die haar mannetje stond, in een minirok en naveltrui. In de utopie deed niemand haar wat, ze danste op straat in het holst van de nacht en de man keek begerig maar met de handen op de rug toe.
Ik groeide op in de jaren tachtig en negentig. Ik ging uit in de stad, naar kroegen, in korte jurkjes, mijn benen lang en bloot. Maar om er te komen werd ik gebracht door mijn ouders. De weg van het dorp naar de stad ging door eindeloze weilanden en was lang en eenzaam, langs bosjes vol heimelijk gespuis. In het holst van de nacht werd niet gedanst op straat, maar wachtte de zilverblauwe familieauto. Die mijn blote benen opsloot in veiligheid, ver weg van de mannen die weliswaar begerig toekeken, maar hun handen nooit op hun rug hadden.
Ik groeide op in de jaren tachtig en negentig. Waar vrouwen in hun hoofd alles konden, ze onafhankelijk waren en gelijk. 
Waarin ze heel even dachten dat ze vrij waren.

En opeens waren we getrouwd.
Nee, helemaal niet opeens, natuurlijk niet. Daar ging voorbereiding aan vooraf. Een jurk kopen (gewoon op internet), bloemen voor in mijn haar, elkaar diep in de ogen kijken en vragen: 'weet je het zeker?' Natuurlijk wisten we het zeker. Zoals we het al vijftien jaar zeker weten. We zijn niet zo moeilijk, als het goed is, is het goed. 
We reden naar de stad, lederen bekleding in de oude mercedes, twee meisjes in een wolkje van tule op de achterbank. Familie en vrienden voor het stadhuis, een traan op de gladde stof van mijn jurk. De zon scheen, de lucht blauw. De schaduw van de hoge kathedraal over de markt. De tonen van een dierbaar liedje door de oude trouwzaal. Ik had het zelf uitgezocht en was toch heel even verbaasd het hier te horen.
De woorden van de ambtenaar gleden langs me heen. Pas toen we onze handtekening zetten besefte ik het. Waar de drang om te trouwen vandaan kwam.
Als een van van onze verre nazaten over honderd of veel meer jaren zijn voorouders zoekt, zal hij deze handtekening vinden.
We hebben onszelf achtergelaten in de lange, lange tijd.
Voor de liefde en voor het leven.