Trui sliep die kerstnacht voor het eerst in anderhalf jaar diep. Zo diep dat ze de volgende ochtend pas na achten wakker werd. De Duitse soldaten waren nog in rust, het erf was leeg. Ze lag een poosje te luisteren naar de raspende ademhaling van Marie en keek naar Matthieu die in het bed naast haar lag, zijn gezicht volkomen ontspannen, zijn blonde haren in de war. Hij had hoge jukbeenderen, dat zat in de familie maar die van hem vielen extra op door zijn egale, symmetrische trekken. Aan de andere kant van het gordijn hoorde ze het zachte gesnurk van haar vader. Zachtjes stond ze op, sneed het brood, haalde vers water, een wat oudere militair stond zich net te scheren bij de pomp. Hij knipoogde naar haar terwijl ze de ketel vulde, vroeg of ze gisteren lekker gegeten hadden. Ze knikte, ze vond het moeilijk om onvriendelijk te doen, het was een aardige kerel.
Tweede kerstdag 1944 begon aanmerkelijk vroeger. Matthieu had geen rust in zijn benen, na een dag vrij jeukte het, hij was al vroeg uit bed. Het had flink gevroren, over de bevroren, harde grond kwam hij terugwandelen uit het bos, een vers geschoten fazant droeg hij aan de poten mee. De zonsopkomst was zachtroze. Rijp lag in ijzige kristallen over de struikhei, hij zag hoe zijn adem condenseerde. Trui kwam net de schuilkelder uit, ze had paps jas aangetrokken zag hij, ze stak haar hand op naar hem, hij moest glimlachen om de grote, met bont gevoerde wanten die ze ook van pap had gepikt. De heerlijkheid van nog een dag vrede voor de boeg.
De granaat kwam, zo dacht Trui later, vrijwel zonder geluid. Ze had alleen een licht fluiten gehoord, zich niet realiserend waar hetvandaan kwam. Hoe groot was de kans dat de mortier, die ongeveer drieëneenhalve kilometer verderop was afgevuurd, vanuit het geallieerdenkamp aan de Maasoever, precies hier terecht kwam? Hoe groot was de kans dat het projectiel, rekening houdend met de snelheid waarop Matthieu liep, de richting die hij had gekozen, hem precies ontmoette op exact deze locatie?
Het gebeurde voor haar ogen. Ze zag geen granaat, het enige dat ze zag was hoe haar broer tegen de grond sloeg, hoe zand opspatte, zijn ledematen zwaaiend als die van een lappenpop, en vervolgens stilte. Ze schreeuwde, rende naar hem toe, hij leefde nog. Ze knielde, greep zijn schouders, zag hoe het kruit zijn keel wegvrat, het duurde niet lang. Ze keek hem aan terwijl het licht langzaam wegtrok uit zijn ogen.
Ik vertelde het mijn kinderen vanochtend, zittend aan de ontbijttafel.
'Vandaag is het precies tachtig jaar geleden dat de broer van mijn oma geraakt werd door een geallieerde granaat.'
Ze smeerden hun kerstbroodje, dronken hun thee.
Het is zo veraf voor hen. Ze denken na over een andere oorlog, een nieuwe, de oude is gelegen in een andere wereld, waar alles nog zwart-wit was.
'Wat voel je erbij?' vroeg W.
Ik ademde uit, probeerde in mijn lichaam te voelen wat er in me aan de hand was. Mijn maag stond strak, de halve nacht had ik wakker gelegen van een stijve rug, het leek alsof elke spier in me gespannen stond. Vast van het overdadige kerstdiner bij mijn ouders had ik gedacht, maar ik wist niet zeker of dat wel waar was.
'Ik weet het niet,' antwoordde ik. 'Ik heb geen emoties bij de broer van mijn oma, ik heb hem nooit gekend, er sprak zelden iemand over hem.'
W knikte.
Ik twijfelde of het waar was wat ik zei. De afgelopen maanden heb ik Matthieu hier opgebouwd. Ik heb me ingeleefd in hem en de familie. Misschien was hij niet zoals de echte Matthieu maar het personage, wie ik dacht dat hij was, is gaan leven in mij. En nu is hij dood.
Ik zag een documentaire waarin werd uitgeleg hoe trauma werkt. Een vlooienkolonie wordt gevangen genomen in een doorzichtige jampot, de deksel wordt erop gedraaid en de pot wordt een flinke poos weggezet. Als de wetenschappers de pot weer opendraaien springt geen enkele vlo eruit. Ze hebben geleerd dat ze niet hoger kunnen springen dan de deksel. Zelfs als de wetenschappers de vlooien uit de pot halen, blijft de kolonie in precies dezelfde vorm zitten als toen ze nog in het glas zaten. Ze doen nog een belangrijke ontdekking: zodra de vlooien zich vermenigvuldigen zien ze dat hun nakomelimgen exact hetzelfde gedrag vertonen. Ze springen nooit hoger dan hun ouders en blijven de vorm van de oorspronkelijke pot vasthouden
De granaatinslag de letterlijke inslag in mijn familie geweest. De krater die hij vormde is de krater in mijn wortels. Het is het moment dat de vorm werd bepaald. Trui, mijn oma, zou de rest van haar leven de wegtrekkende blik in de ogen van haar broer voor zich zich zien, zijn weggevreten hals. En ze zou het grenzeloze verdriet en de redeloze woede die ze voelde voor de daders, de Engelse geallieerden, nooit kunnen uiten. Waren het de Duitsers maar geweest die het staakt-het-vuren hadden geschonden, dan was de gigantische woede adresseerbaar geweest.
Trui werd de glazen pot. Een stolp waarin een explosief mengel van grimmigheid, angst en leed gistte en culmineerde en die een leven lang net niet barstte.
Schrijver, beeldend kunstenaar. Lino- en houtsnede, illustratie.
VOORLAND (Ambo|Anthos, 2016)
SLOT (Gloude, 2020)
HET LIED VAN DE SPREEUW (Ploegsma, 2021)
DIT GAAT NOOIT VOORBIJ (Ploegsma, 2024)
www.instagram.com/octaviewolters
www.facebook.com/octaviewolters
Published author and linocut printmaker from The Netherlands.
EXPOSITIES en etalages:
* 2024: van 31/1-25/2: ETALAGE BOEKHANDEL VAN PIERE, EINDHOVEN
* 2024: vanaf 31 januari: ETALAGE PAAGMAN FRED, DEN HAAG
* 2024: vanaf februari: ETALAGE PAAGMAN DELFT
*2024: vanaf april: ETALAGE PAAGMAN GOUDA
* 2024: februari/maart: EXPO LIVIUS, TILBURG
* 2024: vanaf 12 februari: ETALAGE DE AMSTERDAMSE BOEKHANDEL
* 2024: 2 februari-14 april: EXPOSITIE GALLERY UNTITLED, ROTTERDAM
* 2024: maart/april: EXPO BOEKHANDEL BOOMKER, HAREN (GR)
* 2024: 14 maart - eind april: EXPO BOEKHANDEL VEENENDAAL, AMERSFOORT
* 2024: maart/april: EXPO BOEKHANDEL DE VRIES VAN STOCKUM, HAARLEM
* 2024: april/mei: EXPO BOEKHANDEL PEZZI PAZZI WEESP
* 2024: 16 maart: INTERVIEW&SIGNEREN, DEURENBERG, KERKRADE 15.20 u
* 2024: 6-28 april: EXPOSITIE BOEKHANDEL KRINGS, SITTARD
* 2024: 13 april-11 mei: ETALAGE BOEKHANDEL WAGNER, SASSENHEIM
* 2024: 13 april-11 mei: ETALAGE BOEKHANDEL IJBURG, AMSTERDAM
*2024: vanaf 23 MAART: ETALAGE BOEKHANDEL TINY STORIES, KORTRIJK (B)
*2024: vanaf 23 MAART: ETALAGE BOEKHANDEL WALRY, GENT (B)
* 2024: 9 januari-28 april:VOGELVREUGD, VALKHOFMUSEUM NIJMEGEN
* 2024: 27 maart-1 april: KUNSTRAI AMSTERDAM
* 2024: 9-12 mei: ART ON PAPER AMSTERDAM
* 2024: 30 sept-11 nov: BOEKHANDEL DE DRUKKERIJ, MIDDELBURG
//Vragen? Je kunt me mailen op octaviewolters@gmail.com//
DE WEBSHOP IS OPEN
MEER INFO VIA octaviewolters.nl/webshop