Populierentak (09-11-2024)

De beek is leeggetrokken door een grote machine van het waterschap. Dat moet, zo kan hij niet dichtslibben en voor problemen zorgen in de komende winter. Maar ik vind het maar niks. De wallen zijn grof afgeschraapt, alle begroeiing is in de berm naast het pad gekwakt, in alles voel ik de liefdeloosheid. Mechanisch en snel, kostenbesparend. De beek doet me nu nog het meeste denken aan een aangereden dier op de snelweg, de ingewanden eruit, niemand die zich erom bekommert. In de smurrie die op de oevers ligt zoek ik of ik nog dingen vind die ik kan afdrukken maar alles is vies en het stinkt. Het enige dat ik meeneem is een populierentakje, vanwege zijn mooie kromming. Als ik hem afdruk verbaas ik me over het resultaat. Het is net een sterrenbeeld. 

Gisteren was ik in Wiesbaden. Mijn eerste grote buitenlandse expositie werd geopend, ik was al vroeg op pad om te gaan inrichten en om alles voor te bereiden. Het was een bijzondere dag, en omdat we in de middag wat tijd over hadden besloten W en ik de stad te gaan verkennen. Wiesbaden bleek een prachtig historisch centrum te hebben. We genoten van de typisch Duitse kerstafdeling in de Galeria, slenterden over de markt met de uit rood baksteen opgetrokken kerk, slopen even naar binnen om te kijken. Een wonderlijke tegenstelling, hoewel de kerk sober was ingericht, veel soberder dan ik gewend ben, voelde het interieur overweldigend. Als thuis.
'Gek eigenlijk, hoe een kerk altijd warm voelt,' zeg ik tegen W. 'Ook al is het er steenkoud.'

Na de officiele opening van de expositie praten we na met een glaasje wijn. In de expositieruimte is het rustig, langzaamaan zijn alle gasten naar huis vertrokken, alleen mijn Duitse uitgeefsters zijn er nog en een bevriend kunstenares. We bespreken de toestand van de wereld en komen te spreken over het Duitse verleden. Morgen is het 9 november, een beladen dag in Duitsland, vertellen ze. Het is de datum van het vallen van de muur maar ook van de Kristallnacht. Ik zie iets veranderen in hun houding als ze erover praten, de oorlog, de Jodenvervolging. Ik heb dat vaker gezien, daarom valt het me op. Hoe ze zich haasten om het te veroordelen, hoezeer ze hun afschuw uitspreken, hoe luid ook. Hoe hun ogen naar ons, de Nederlanders, schieten, of we ons wel bewust ervan zijn hoezeer ze het daderschap van hun volk verwerpen. De schuld zit diep, tachtig jaar later nog, in een generatie die nooit iets fout heeft gedaan.

Ik geloof dat het maar weinig hoeft te schelen, een vleugelslag van een vlinder, of je positie wijzigt van slachtoffer in dader, of vice versa. Maar ik geloof ook dat het een privilege is dat ik dit kan denken. Dat ik de gratie van nuance kan opbrengen. In diepe pijn, in intens slachtofferschap, in het zwartste verdriet is nuance een schaars goed.