Zandsteen (02-03-2025)

Op 11 oktober 2019 schreef ik: Als ik schrijf trek ik een luchtdichte zak om me heen en ga ik mezelf openkrabben. Als ik teken zalf ik mijn wonden, dan stelp ik het bloeden.

Tussen 2017 en 2020 werkte ik aan wat mijn tweede roman moest worden. Het manuscript is voltooid maar nooit uitgegeven, het staat al vijf jaar opgeslagen in een donker hoekje van mijn computer. Het verhaal gaat over een speciaal geselecteerd groepje hoog intelligente studenten die in opdracht van de universiteit werken aan een project rondom genetica: de overferfelijkheid van trauma bij muizen. Gedurende het verhaal komt de lezer eracher dat de studenten meer gemeen hebben dan alleen hun hoogbegaafdheid, ze blijken niet voor niets te zijn gerecruteerd en samengeracht.

In de jaren dat ik eraan werkte zakte ik steeds dieper weg in wat later een depressie bleek te zijn. Voor het verhaal van de hoofdpersoon, Ude, een personage dat sterke autobiografische kenmerken had, was ik diep mijn familiegeschiedenis in gedoken. Ik vrat alle literatuur die ik maar kon vinden over de oorlog in deze streek, probeerde een lijn aan te brengen in het verhaal van mijn oma, schreef, herschreef, herschreef, herschreef, eindeloos, labyrintisch, steeds leek het alsof ik de kern net niet kon pakken. Alsof ik telkens tegen een onzichtbare wand botste, elke dag dat ik schreef moest ik een drempel over, die voelde als een deur waar ik niet doorheen mocht. Ik schreef mezelf kapot, ik schreef tot ik dood was vanbinnen.

In 2020 stopte ik noodgedwongen met schrijven. Ik was broodmager, emotieloos en op. Een half jaar lang kon ik niets meer, niet schrijven, niet tekenen, niks meer. Ik had een vreemde, onverklaarbare koortsaanval en lag weken op de bank. 

De bovenste takken van de wilg zijn al uitgelopen, zachtwitte katjes reiken naar het heldere blauw, één wolkje is er maar te zien, recht boven het ven. Weer geen kraanvogels, wel heel veel groenlingen, een troepje spreeuwen, de tjiftjaf. Er ligt nog ijs in het stroompje naast het broekbos, vannacht heeft het gevroren maar nu is mijn jas bijna te warm. Wiesje duikt door de akker met dorre stengels op zoek naar muizen. Ik raap een groot brok gepolijst zandsteen van het pad en laat hem in mijn zak glijden. Ik voel zijn gewicht aan me trekken, de zwaarte van de aarde, van de grondlaag. Iets mag best even trekken, zolang ik maar weet dat de lichtheid overheerst.

Die gedachte blijft me bij als ik thuis in mijn atelier ben en de steen in de inkt doop. Het gaat over het algemeen goed met me, vier jaar na de depressie. Niet vanzelf, het vergt nog een hoop werk. Maar overheerst de lichtheid op dit moment? Ik weet het niet goed. Ik merk dat het schrijven aan dit project me de laatste weken af en toe de duisternis in kan trekken. Steeds meer kom ik erachter dat ik niet het verhaal van mijn oma aan het opschrijven ben, niet haar pijn, maar mijn eigen pijn blootleg. Die pijn heeft onherroepelijk te maken met mijn plek in de familie, in de tijdlijn, en net als bij het schrijven aan de tweede roman voel ik ook nu de drempel, de glazen wand, de deur die ik niet door mag. Het gevoel dat ik in eerdere berichten omschreef als: ik heb het gevoel alsof ik iets op aan het schrijven ben dat ik niet mág opschrijven heeft hiermee te maken. Het is een gevoel dat niets met mijn oma te maken heeft maar met mijzelf.

Naarmate ik dichter bij de kern kom neemt de druk toe. De gloeiende bol lava die zich in het midden bevindt. Zal hij me verzwelgen? 

Ik ben bang. Bang dat ik mezelf weer een depressie inschrijf. Maar ik kan niet stoppen. Dit verhaal is de duivel, ik ben op zijn kar gesprongen en hij heeft me in zijn greep. Wat te doen? Schakel ik de duivel uit door van zijn wagen te springen en bij hem weg te blijven? Of schakel ik hem uit door met hem mee te gaan, te zien wat hij doet en dan, op een strategisch moment, mijn zwaard te pakken en zijn kop eraf te slaan?