Sinds ik me voltijds heb toegelegd op het maken van boeken onderscheid ik grofweg twee soorten jaren: de jaren waarin ik in de luwte werk, achter de schermen aan een nieuw boek, en de jaren waarin ik naar buiten treed met nieuw werk. Toen ik vanochtend door mijn berichten van afgelopen jaar scrollde bedacht ik dat 2023 niet in een enkele categorie past. Dit jaar deed ik het allebei.

In 2021 kwam Het lied van de spreeuw uit en tot de dag van vandaag blijft het boek me mee op sleeptouw nemen de wereld in. Er kwamen nog meer vertalingen bij en ik kreeg foto's en filmpjes van het boek van over de hele wereld, in boekhandels in Parijs, Londen en Amerika, op scholen in Turkije. Het werd uitgeroepen tot een van de mooiste Duitse boeken, staat op de nominatielijst voor de YOTO Carnegies, een prestigieuze Engelse prijs en haalde internationaal succes met de IBBY-onderscheiding.

Ondertussen speelde zich in het schemerleven een tweede lijn af: het werk aan DIT GAAT NOOIT VOORBIJ. In april reisde ik naar de uitgeverij met een groot pak vol met de eerste linosneden. In het diepste geheim, een vastomlijnd plan was er nog niet, alleen een ongelofelijke behoefte om eindeloos veel kleurrijke platen te maken. De basis van mijn boeken begint bij het beeld, en vooral bij een nauwelijks in woorden te vatten drive: ik zie iets voor me en dat moet ik maken. De tekst vloeit daar uiteindelijk uit voort als een niet te missen vanzelfsprekendheid. Het is, zo bekeken, het allereenvoudigste wat er is, een boek maken. (Haha.)

Terwijl de prenten uit Het lied van de spreeuw tentoongesteld werden bij Gallery Untitled, bij De Amterdamse Boekhandel en Blütenburg Castle in München, en het boek werd besproken in The Guardian en The Times, zat ik stilletjes in mijn atelier. Ik sneed mijn linoplaten, drukte af, experimenteerde met kleuren en in het holst van het jaar, tijdens de warmste weken van de zomer, schreef ik de teksten. Vanaf september kwam ik weer langzaam bovendrijven, op de uitgeverij ging de lithograaf aan de slag, de teksten werden geredigeerd, stukje bij beetje puzzelden we alles in elkaar. 

En dan was er ook nog een privéleven. Het was ons eerste volle jaar in ons nieuwe huis, en ik heb er evenveel van genoten als om gevloekt. Het is een schitterend huis, een creatieve ruimte op zichzelf, maar ook een grande dame die zich niet zomaar aan ons overgeeft. De verwarming is nog steeds niet gefixt, alles tocht, er zit een vreemd soort schimmel op een van mijn ateliermuren, de keuken blijft ook na eindeloos poetsen wat ranzig en bij de zevende lekkage raakte ik tamelijk radeloos. Maar W en ik genoten van het leegtrekken en opnieuw inrichten van de tuin deze zomer, van alle kleine klusjes die het geheel meer van ons maakten en ik van mijn atelier dat zo ontzettend fijn mijn plek is waar alles mag en kan.

Met de dochters ging het goed. De oudste deed eindexamen en ging studeren. We richtten haar studentenkamer in en zwaaiden haar uit, het was een logische vervolgstap na de afgelopen jaren waarin ze haar zelfstandigheid telkens had uitgebreid. We zagen dat ze er klaar voor was en dat was een mooi gegeven. De jongste zit in de achtste klas (2e van de middelbare school) en banjert lekker rond in Nirvana-shirts, knipte haar haren kort en laat elke dag een stukje meer van zichzelf zien.

Een van de leukste dingen die ik dit jaar deed was het maken van de muurschildering bij De Groene Transformator, op het Weerstand-terrein in mijn eigen stad. Samen met vriendin Jule zette ik het beeld op, zonder plan, zonder eindeloos overleg, we deden gewoon wat er in ons opkwam en wat de ruimte ons aan ideeën gaf en zo werkten we naar elkaar toe. Ik heb genoten van de ochtenden daar, tussen de klussers, met mijn verre achternicht Janneke die overal tussendoor vlinderde, en een geweldig inspirerende plek creëerde met een bruisende vibe, waar ik me precies thuis voelde.

En nu, zo op de laatste dagen van het jaar, kijk ik terug en voelt het alsof ik een jaar lang mijn akkers heb bewerkt. Ik heb geploegd, gezaaid, ik heb de regen verwelkomd en de zon haar werk laten doen. Zojuist werd een enorme levering verpakkingsmateriaal bezorgd, brievenbusdozen voor DIT GAAT NOOIT VOORBIJ, het bestand is vorige week naar de drukker gestuurd, ik vertrek komende week met al mijn gedrukte lino's naar de galerie om de nieuwe expositie voor te bereiden. Alles staat klaar, in de juiste voren, en dan mag het in januari de wereld in. Ik heb gewerkt en mag nu het resultaat gaan zien. Ik kan niet wachten.

Ik wens jullie een gooje rutsch en een geweldig 2024. Met een mengeling van werk en verwachting, van luwte en buiten, en vooral: dat het meeste goed en fijn mag zijn.

Ik wens jullie allemaal hele fijne kerstdagen, geniet ervan met geliefden, familie en dierbaren. 

Vanavond ga ik voor het eerst voorlezen uit DIT GAAT NOOIT VOORBIJ. Het komt pas eind januari uit maar dit wordt een soort sneak peek, in het kader van het Frictions Festival in Heerlen. Het komt toevallig zo uit dat het boek vandaag ook naar de drukker gaat. Een officieel moment, een apotheose na weken van heel hard werken, chaos, redactie, nog meer redactie, NOG meer redactie, beslissingen over het beeld, gewijzigde beslissingen over het beeld, toch weer terug naar de eerste beslissing over het beeld, gesteggel over lettertypes en snijlijnen.
'Als ik ergens wat onzeker over ben dan is het de tekst,' zei ik deze week tegen E, mijn uitgever.
Onze mailtjes hadden inmiddels als onderwerp 'Laatste loodjes' gekregen, de telefoonintensiteit was opgeschroefd naar 2 keer per dag.
'Hoeft niet,' zei E.
E is een man van weinig woorden, welluidende woorden, dat wel, met een diep timbre uitgesproken.
De beelden staan op zichzelf, daar is geen speld tussen te krijgen. Je vindt ze mooi of ze spreken je niet aan. Met teksten is dat anders, over teksten kun je twisten.
Ik beet op de binnenkant van mijn wang, dat doe ik altijd als ik nerveus ben.
'Ik steek mijn hand in het vuur voor de teksten,' zei E.
'Ok,' zei ik.
Maar helemaal overtuigd was ik niet.
Zojuist haalde ik de uitgeprinte spreads tevoorschijn, die gaan vanavond mee naar de literaire avond. Ik las alles nog eens door, dit keer, misschien wel voor het eerst écht, met de gedachte aan een publiek. Sommige stukken las ik even hardop voor, om een beetje te oefenen.
Het voelde ineens alsof de tekst los van me kwam. Ik had het dan wel geschreven, ineens leek het alsof de woorden, of meer: het boek, zijn eigen leven ging leiden. In principe had het net zo goed door een volledige vreemde geschreven kunnen zijn.
Verrek, dacht ik toen.
Een kleine bibber in mijn keel.
Verrek, het is goed.

Ik ging een kaarsje aansteken in de kapel, het was weer nodig. De kapel is geen eenvoudig wegkapelletje maar de naam van een grote bedevaartskerk hier in de stad, en de bijbehorende wijk. Het bijbehorende voorzetsel is overigens officieel op, op de kapel, nooit in.
Maar goed, dat allemaal terzijde.
Er zaten al mensen in de processiegang. Toen ik mijn kaars had aangestoken en plaatsnam in de bank zag ik dat ze een hondje bij zich hadden. Het was zo'n instagram-exemplaar, met een krullige vacht in de kleur van karamel. Ik dacht een poosje na of ik dat wel vond kunnen, je hond meenemen naar de kerk. De mensen waren niet uit deze omgeving, dat kon ik horen want ze praatten nogal luid met elkaar, tussen het vrijen door dan. Onophoudelijk plukten ze aan elkaar, kusje hier, kusje daar.
Ik ben 46 maar ik weet nog altijd niet precies wat ik geloof. Ik kom graag in deze kerk, waar God en Jezus in de hiërarchie onderdoen voor Maria. Dat vind ik wel mooi. Als ik me dan tot iemand moet wenden voor hulp dan graag tot een moeder. De devotietegeltjes die de hele gangwanden bedekken spreken haar aan als ons lieve vrouwke, dat heeft iets warms, ik kan me er wel in vinden.
Ik keek naar alle brandende kaarsjes tegen de zijmuur, de mensen stonden op en vertrokken. Het getrippel van de hondenpootjes klonk hol in de ruimte, de klap van de grote, zware poort en daarna stilte.
Ik dacht erover na, wat het is waarom ik graag in een kerk ben. Misschien is het het gevoel dat me altijd overvalt dat alles mag zijn zoals het is. De berusting die ik voel: het is goed zo. Of dat ook gold voor de kwestie hond weet ik overigens nog steeds niet. Al denk ik dat noch God, noch Jezus, noch Maria er aanstoot aan genomen heeft. Misschien denken ze wel: hè, eindelijk weer eens een hond in de kerk.

* 9 januari-28 april: VOGELVREUGD, VALKHOFMUSEUM NIJMEGEN

* 2 februari: EXPOSITIE GALLERY UNTITLED, ROTTERDAM

* 27 maart-1 april: KUNSTRAI AMSTERDAM

* 9-12 mei: ART ON PAPER AMSTERDAM

Events:

* 14 december: optreden Frictions Festival, Schunck, Heerlen

* 3 februari: boekpresentatie Boekhuis De kleine tovenaar, Roermond

* 18 februari: opening expositie Gallery Untitled, Rotterdam