Toen ik begin deze week op zolder was om mijn scriptie te zoeken, vond ik nog wat anders. Op mijn studentenkamer hing naast de Kuifjeposter nog iets. Het was een oude schoolposter, ik denk uit de jaren zeventig, met daarop de vervoeging van het werkwoord Drinken. Ik had hem jaren eerder van mijn vader gekregen, die werkzaam in het onderwijs was.
Gezien het doel van de poster; brave basisschoolkinderen de d's en t's aan het verstand peuteren, mag men aannemen dat het werkwoord Drinken volkomen onschuldig was gekozen. Maar goed, aan de muur van een studentenflat waar het altijd vaag naar verschaald bier rook, was het natuurlijk erg grappig.
Althans, dat vond ik dan toch.
Het meest intrigerende aan de poster vond ik toch al die jaren wel de Aanvoegende wijs: Dat hij drinke. Lekker archaïsch, dat is toch bijna poëzie op zichzelf. (Dat vonden meer mensen en in 2011 is 1 september daarom uitgeroepen tot Dag van de Aanvoegende Wijs)
Hoe dan ook. De poster is helaas nogal vergeeld en beschadigd, het waren blijkbaar zware jaren. Ik heb nog even overwogen om hem weer op te hangen, in mijn keuken of zo, maar bij nader inzien doe ik dat toch maar niet. What happened in Nijmegens stays in Nijmegen.

Diep in het schrijfproces voor boek2 moet ik vaak denken aan de tijd dat ik aan mijn afstudeerscriptie werkte. Ik herinner me mijn studentenkamer waar ik een winter lang met de tanden op elkaar doorjakkerde om alles op tijd af te krijgen. Eerst nog op Hoogeveldt, later in een tochtig hoekhuis in Nijmegen Oost, hoge ramen, enkel glas, een mysterieuze schimmel die in een van de muren zijn intrek had genomen en die van geen wijken wist. Ik schreef met twee paar wollen sokken over elkaar aan en een dik vest, aan een wankel bureautje. Naast me hing een Kuifje-poster, op mijn bed lag een kleed van het Waterlooplein.
Bang om mijn zorgvuldig getypte tekst kwijt te raken, sloeg ik mijn werk op drie verschillende diskettes op. Soms mailde ik het ook nog eens naar mezelf, daarvoor fietste ik dan naar de computerruimte in het Erasmusgebouw, want inbellen via de telefoonlijn in huis duurde te lang. Of het bestand was te groot, dat weet ik niet meer.
Ik deed een onderzoek naar intertekstualiteit, nog steeds een van mijn hobby's, en naarmate het einde naderde, stierf de roep van het wilde studentenleven langzaam weg. De nachten in Dio of Café de Fiets werden schaars, het leek alsof ik, als ik er nog wel eens kwam, om me heen keek met een andere blik.
Zo gaan die dingen blijkbaar.
Ik zocht hem weer eens op, de scriptie, in een doos in een kastje, ver weg op zolder, onder een laag stof lag hij. Intertekstualiteit en eenduidigheid. Een negen kreeg ik ervoor, en ik had daar misschien destijds best wat trotser op mogen zijn dan ik was.
Er is niet veel anders met vijftien jaar geleden, soms lijkt het alsof er geen leven als communicatie-adviseur en illustrator tussen heeft gezeten. De omstandigheden zijn wel beter; geen schimmel, geen kou, geen diskettes, dubbel glas. Alleen het schrijfvest. Dat is gebleven.

Vanochtend zat ik in een kleine katholieke kerk, ergens diep in de Veluwse bossen. Het gebouw was dan weliswaar een ouderwetse kerk uit 1857; er was een toren, glas-in-loodramen en een altaar, maar het mocht niet meer zo heten. Een lang verhaal over een tanende parochie en bisschoppelijke besluiten.
Het stemde me weemoedig, net zoals de reden waarvoor ik er zat; een afscheid van iemand die meer dan een eeuw leefde. Het einde van een tijdperk in meerdere opzichten.
Het koor zong, ik keek naar de koorleden. Stuk voor stuk grijze dames die zongen zoals duiven lopen, hun hoofden ritmisch op en neer bewegend bij iedere stap vooruit, of, in hun geval, bij iedere volgende noot dus. Ik las ooit eens dat duiven dat doen omdat ze zo lang mogelijk hun hoofd op dezelfde plek willen houden, omdat ze zo het beste om zich heen kunnen kijken.
Ik bad het Onze Vader hardop mee, zo ben ik nu eenmaal opgevoed, en gewoontegetrouw las ik de tekst op uit het misboekje, ook al ken ik het natuurlijk van buiten. Bij de laatste regels hakkelde ik even, net als de overige kerkbezoekers, ik was het vergeten, een nieuwe versie van het zo vertrouwde gebed. Maar braaf lazen we allemaal de woorden die ons voorgeschreven waren.
Toen we na afloop op het kerkhof stonden, ondanks de regen en de grijze lucht was het warm, baden we opnieuw. Dit keer zonder boekje. Bij de laatste zinnen leek het algemene stemvolume wat toe te nemen, ik zweeg en luisterde. Men bad de oude versie.
En ik hoorde misschien een lichte triomf in de toon, maar dat kan aan mij hebben gelegen.

Soms dringt zich iets aan je op; een mens, of een ding, of gewoon iets dat gebeurt. Het lijkt alsof het op je zit te wachten, geduldig, tot je het opmerkt, als een obstakel in de rivier, iets waar je niet omheen kunt.
Het boek The sense of an ending werd me aangeraden, Alsof het voorbij is, van Julian Barnes. Ik las het in anderhalve dag uit, het was lang geleden dat ik me zo gehaast door een roman had gejakkerd. De compositie was intrigerend, het is geschreven alsof er een spiegel in het midden staat die twee romanhelften tegenover elkaar zet; het verleden van de hoofdpersoon zoals hij dat door de jaren heen bedacht heeft, en de werkelijke geschiedenis.
Ik vond het, op wat kanttekeningen na, mooi en was onder de indruk, maar zoals dat gaat, er kwamen andere boeken voorbij, en die waren ook goed en indrukwekkend.
Precies op het moment dat het verhaal dreigde te verdwijnen in het putje van mijn geheugen, ontdekte ik dat de verfilming deze week in het filmhuis in mijn stad draaide. Zonder erover na te denken, ging ik erheen.
Boekverfilmingen kunnen prachtig zijn, maar dat was nu niet het geval. Waar de roman een strak, subtiel en doordacht spel met de gebeurtenissen is, gebruikt de film weliswaar dezelfde gebeurtenissen, maar rijgt ze teleurstellend simpel aaneen. Of althans, zo leek het voor mij.
Ik dacht erover na hoe twee keer hetzelfde verhaal twee keer zo verschillend uit kan pakken. Heeft dat alleen met de compositie te maken of speelt er ook nog iets anders mee? Iets hogers misschien, iets ongrijpbaars, iets als wat men bezieling kan noemen, of inspiratie.
Ik weet het niet.
Maar misschien schuilt in het niet-weten wel een antwoord.

Het kwam traag binnenrollen, dat herinner ik me nog. Niet met een dreun, zoals je dat misschien zou verwachten bij een openbaring die aan de visie op het bestaan tornt, maar zachtjes en goedmoedig.
Het besef dat het leven me niets verschuldigd is.
In zijn kielzog nam hij nog een ander bewustzijn mee; niet alleen het leven is me niets verschuldigd, ook de wereld niet, de mensheid niet. De toekomstige, noch die uit het heden of verleden.
Het kan zo zijn dat ik, in de ondoorgrondelijkheid van de nieuwe visie, pril en donker als een schemerochtend, mijn vuisten balde en om me heen maaide.
Ook liep ik op mijn tenen in kleine, aarzelende pasjes om iets heen. Een pijn misschien, dacht ik, of een angst. Of iets dat ik miste en waarnaar ik op zoek was, een geheim.
Het nieuwe besef vroeg weinig van me, eigenlijk niets. Nog minder dan niets, een stilzijn. Het vroeg van me dat ik achterover leunde en wachtte, waarop wist ik niet, dat wist niemand.
Hoe langer ik wachtte, hoe stiller het werd, hoe zachter ik werd.
Het wachten was geen wachten meer.
Dat waar ik omheen had gelopen met kleine passen, dat was het.
Het geheim bleek mezelf te zijn.
Als het leven me niets verschuldigd is, ben ik mezelf niets verschuldigd.