Al dertien jaar schrijf ik een jaaroverzicht op 31 december, maar dit jaar wilde ik het eens overslaan. 
Wat had ik eigenlijk te zeggen, concludeerde ik niet gewoon ieder jaar hetzelfde en misschien was het ook wel niet het allerbeste jaar uit de geschiedenis. Maar toen stuurde een van mijn lezers, ik ken haar niet maar ze leest al mee sinds het vroege begin, me een berichtje: mijn overzicht van 2012 dat ik zelf al lang vergeten was.
Ik was in dat jaar nog voltijds tekenaar en schreef:
Er is in de kleinste pennenstreek nog zoveel dat ik moet ontdekken. Er zijn in mijn hoofd nog zoveel geheimen en verborgen verhalen, ik hoef niet naar buiten om ze te zien, ik moet slechts naar binnen.
In 2018, zes jaar later, heb ik mezelf vaak de vraag gesteld of de weg naar binnen wel de juiste was. Of meer: of het genoeg was, die innerlijke focus, of dat mijn relatie tot het buiten, de wereld, niet óók van belang was. De banden tussen mij en de mensheid begonnen te trekken, ik weet niet zo goed waardoor, maar de vraag naar engagement drong zich op. Ik vroeg me af in hoeverre mijn plek in de wereld mij en mijn werk beïnvloedde, en op welke manier.
Vanmorgen liep ik langs een van mijn lievelingsrivieren, een kleine rivier is het maar, kronkelend vanuit Duitsland naar het grensgebied waar ik woon. In de bocht waar ik even stilstond lagen grote keien op de bodem. Ik zag ze niet, maar ik wist dat ze er waren doordat het water in opwellende stromen erover heen bolde, anders dan verderop, waar geen keien lagen en het wateroppervlak glad was. 
2018 was het jaar waarin ik genomineerd was voor de SJIEK literatuurprijs, ik met veel trots Platbook presenteerde, genoot van vele wandelingen, mijn dochters (achtste- en derdeklasser alweer, niet te geloven) gelukkig zag, waarin ik ontzettend veel schreef, heel veel beeldend werk maakte en waarin ik grote blijdschap voelde om een mooie familiegebeurtenis.
Maar het was ook het jaar waarin een verstikkend, lamleggend verdriet rondom diezelfde familiegebeurtenis me rauw en genadeloos terugwierp op mezelf, ik een schouderblessure opliep tijdens het linoprints snijden waardoor ik tot mijn grote frustratie moest stoppen met mijn werk, en waarin ik soms wanhopig zocht naar geestelijke voeding en schraging en het lang niet altijd vond.
Het verhaal dat hij schrijft, is de waterstroom die over de keien in het leven van de schrijver rolt. Zijn levensgebeurtenissen, zijn vreugde, zijn pijn, zijn verbondenheid aan de wereld, de mens.
Niet alleen wat glad en egaal is, is van schoonheid, niet alles hoeft goed te gaan, rijkdom schuilt in omarming.
Voor iedereen die hier of elders met me meeleest: bedankt voor al je reacties, je woorden, het meeleven.
Ik wens je geluk voor 2019, en wijsheid.

Het is altijd verraderlijk, dat jaareinde, met emoties die zich opdringen en slecht laten duiden; de trekkende melancholie, wat is echt, wat niet, wat zal straks, als de mist van de twaalf schimmige dagen en nachten tussen kerstavond en driekoningen is opgetrokken, verdwenen zijn? 
Ik moet veel nadenken over roofvogels deze dagen. Dat komt denk ik omdat ik ze veel zie, lange autoritten naar familie elders in het land, mijn voorhoofd tegen het koude raam, de snelweg die recht en grijs langs vlakke weilanden strekt. Buizerds natuurlijk, en iedere keer als ik er een zie zitten op een paaltje of een weidehek, dan voel ik mij die buizerd. Mijn klauwen op het ruwe hout, mijn enige rugdekking is het eindeloze weiland achter me, de gure leegte als een vaccuum om me heen, mijn verenkleed dat opflakkert bij elke voorbijrazende auto, mijn snavel gekromd, mijn vleugels hoog.
Dan vraag ik mij af waarom ik hier zit, zo ongemakkelijk, mijn geest die is beschoeid met een lijf dat ik zelf nooit gekozen zou hebben, mijn wezen is hoger, vluchtig bijna, alsof ik hier niet wil zijn maar het toch moet, ik kan er niets aan doen, ik doe wat de natuur mij opdraagt, er is geen keuze.
Ik wil de buizerd aankijken, in zijn ogen zien dat het goed is zoals het is, of misschien niet, misschien wil ik in zijn ogen het pijnlijke lotsbesef zien, maar nog voor ik hem echt gezien heb is hij voorbij, ben ik voorbij.
Dan stel ik me voor hoe hij, ver achter me, opstijgt als niemand het ziet, hoe hij zijn lichaam de lucht in trekt met trage, logge vleugelslagen en verdwijnt.
En dan wil ik voelen hoe het verdwijnen voelt.

Waar draait het om: is dat om wat er is in de wereld, de mensen, de dingen, het wezen, het gevoel, of is dat wat wij eraan toekennen?
Gisteren liep ik in een wandelgebied dat ik niet zo goed kende, bij de boerderij van Thuserhof. Langs de bosrand, waar aan de ene kant de open velden zich uitstrekten, in de hoop dat ik nog wat zou zien van de zonsopgang. Het was koud, rijp op het weiland, mijn benen al snel gevoelloos. De zon nog te laag, hij bleef achter de bomen.
Via een pad waar ik nooit eerder had gelopen kwam ik bij een driespong, het duurde even maar toen herkende ik het ineens, ik was, zonder dat ik er erg in had, bij de Lüzekamp terechtgekomen, dit stuk kende ik wel goed. Zo gaat dat dus blijkbaar, dan loop je een poos op onbekend terrein zonder je doel te kennen en plotseling zie je wat het al die tijd al was waar je naar op weg was.
Ik wist dat verderop, een heel stuk rechtdoor over het zandpad, een ven was, daar kwam ik als kind al, ik droomde er zelfs over. Akelige, halfblote indianen die aan de waterkant zaten. Dan smeekte ik mijn ouders om er niet meer heen te hoeven.
Ook vandaag wilde ik niet naar het ven, de indianen zijn nooit helemaal weggegaan daar, ik stond even stil en keek uit over de paardenwei. Toen viel mijn blik op de plas aan mijn voeten, hij was modderig, maar er dreef iets in. De nachtvorst had een patroon achtergelaten, een engelenvleugel zweefde in het water.
Natuurlijk was het geen engelenvleugel.
Het waren ijskristallen die volgens een wetenschappelijk verklaarbaar stramien in het water waren gevormd.
Maar ik wilde dat het een engelenvleugel was.
Ik wilde zo graag dat het een engelenvleugel was.

Vandaag is het Sint Lucia. In de voorchristelijke traditie werd op 13 december het feest van de winterzonnewende gevierd, de overwinning van het licht op de duisternis. Het feest bestaat nog steeds, vooral in Scandinavische landen, maar ook in Nederland wordt het wel gevierd. Meisjes in witte kleding en met een kroon van kaarsen wekken vroeg in de ochtend het gezin.
In de katholieke editie zijn er verschillende legendes rondom de heilige, maar de meest fascinerende vind ik die waarin een minnaar Lucia complimenteert met haar mooie ogen, waarop ze ze prompt uitsteekt en ze hem toestuurt op een schaaltje. Het wonder is dat ze daarna nog steeds kan zien.
Ooit vertelde ik iemand over Sint Lucia, het was vlak voor kerst, de dagen kort en grijs, de avond viel vroeg. Juist op het moment dat ik uitlegde wat de symbolische achtergrond van het feest was, het brengen van het licht, gingen in het schemerige cafeetje waar we zaten de lampen aan.

Negen jaar geleden was ik hoogzwanger. Met mijn dikke buik stond ik in een haag van kinderen op het schoolplein te wachten op Sinterklaas, voor me stond mijn oudste dochter, bijna vijf was ze. Ik moet ieder jaar huilen als Sinterklaas aankomt, om de gespannen gezichtjes van de kinderen en de traditie en de verwachting, maar negen jaar geleden nog net wat harder.
Ik had één hele grote wens voor die dag en dat was dat de baby zou blijven zitten, want een verjaardag op 5 december leek me maar niks.
De wens kwam uit, geen baby die dag. Wel vier dagen later, op 9 december. Ik werd wakker van een golf die steeds maar opnieuw door mijn lijf rolde.
'Ik heb weeën,' zei ik tegen mijn echtgenoot, 'maar ik ben nog echt te moe hiervoor hoor, ik moet nog even slapen.'
En dat deed ik ook.
Drie uur later werd er een flinke baby op mijn buik gelegd.
'Het is een kindje, het is een kindje!' riep ik een beetje verward door alle commotie.
Tot op heden vraag ik me af wat ik dan verwacht had.
Vanmorgen stond ik weer tussen de kinderen op het schoolplein, het kind van bijna negen voor me. Nog vol van geloof, met ogen als schoteltjes volgde ze de Sint. Toen hij voorbij was vertelde ik het verhaal van toen ze nog in mijn buik zat.
'Toen was je er nog niet,' zei ik.
Maar dat klopt niet. Want ze was er natuurlijk al wel, alleen niet zichtbaar. Eigenlijk is een zwangerschap ook een kwestie van geloven.