Het mooiste vind ik als ik een werk maak, ik ernaar kijk en denk: ik weet nog niet waarom, maar dit is goed. En dat ik dan na een week of drie ‘s ochtends wakker word en dat ik het ineens begrijp. Waarom het goed is.

Het ging slecht met me, dit afgelopen jaar.
Daar kun je allerlei labels opplakken, maar ik noem het maar gewoon zoals ik me de meeste tijd voelde: ongelukkig.
Ik heb me vaak afgevraagd of het erg is om een poosje in je leven ongelukkig te zijn. Toen ik in het diepst van het ongeluk zat, in de heetste weken van de zomer, gaf ik daar een ander antwoord op als nu, nu het stof heel langzaam begint neer te dalen en ik nu en dan weer wat blauwe lucht zie.
Ongeluk is niet erg, als je maar weet dat het weer voorbij gaat.
Schrijven kon ik niet dit jaar, of bijna niet. Ik voelde me de slechtste schrijver die er bestond. Het was een afschuwelijk gevoel. Ik ben mijn schrijven. Als mijn schrijven is weggevaagd ben ik weg, of andersom, dat weet ik niet zo goed.

Er waren ook goede dingen.
Wandelingen met Marie. Ik zag dat mijn dochters uit aan het groeien zijn tot mooie, bewuste mensen. Heldere zondagochtenden aan de zeilhaven, spiegelend water. Mijn bijen. Kunst die bij me naar binnentrok en die mijn ongeluk opvulde met lijnen en kleuren, en die me, richting de laatste maanden van 2019, het gevoel gaf dat ik alles mocht zijn wat ik wilde.

Als ik uit al het beeldende werk van het afgelopen jaar het beste, of meer: het meest representatieve werk zou moeten kiezen, dan zou het deze linosnede zijn. Al mijn werk vertelt een deel van het verhaal van dit jaar, maar deze is het hele verhaal.
Ik maakte het een paar weken geleden in een opwelling, in totale, ongebonden vrijheid, ik had geen idee wat ik uitbeeldde, het deed er niet toe.
Vanmorgen werd ik wakker en snapte ik het.

Ik wens jullie voor 2020 geluk.

Gisterochtend, het was nog donker, lag de hond aan mijn voeten in een stille woonkamer.
'Ze is niet helemaal lekker,' zei ik tegen de jongste, die net uit bed kwam.
Marie was wel eens vaker niet lekker, het was nooit iets dat een goede kotspartij niet oploste.
De kinderen vertrokken naar school, het was inmiddels licht. Ik knielde neer bij de hond en ik dacht: dit is niet goed. De blik in haar ogen deed me denken aan die van een gewonde soldaat op het slagveld, glazig, wegglijdend.
De dierenarts hield alle deuren open toen ik haar de praktijk binnendroeg, haar poten staken vreemd omhoog, een slappe baby.
Een inwendige bloeding, geen redden aan, ik huilde bij de aanblik op haar haastig kaalgeschoren buik, zo zacht en roze dat het pijn deed.
In vliegende vaart haalde ik de meisjes uit school, samen namen we afscheid.
'Ik wil dat ze er gewoon nog is,' zei de jongste, die geen leven zonder Marie heeft gekend. Vertwijfeld hield ze het stille lichaam vast, alsof ze de dood niet kon geloven.
We begroeven haar in de wei, naast de sterappel, gewikkeld in een wollen deken.
Precies elf jaar was ze bij ons.
Vanochtend liep ik de keuken in, haar drinkbakje stond er nog. Ik kan het nog niet opruimen.

Een van de mooiste verhalen van de wereld vind ik het verhaal van Jozef en Maria. Het heeft alles in zich voor een bestseller: liefde, een zoektocht, wanhoop, een wonder en dan uiteindelijk een baby. Prachtig. Kom daar nog maar eens om.
Bijna kerst, lieve mensen. Ik hou van kerst. Van de hele maand december eigenlijk, ik hou van het donker en van de kou en van de verstilling die zo tegen het einde van het jaar intreedt.
Het was een bijzonder jaar. Maar daar schrijf ik later nog wel eens een stukje over.
In de afgelopen weken maakte ik drie linosnedes die het verhaal van Jozef en Maria uitbeelden. Ik had het van te voren niet zo bedacht maar het ontstond gewoon. Ik drukte ze op hout en zo werd het een soort alternatieve kerststal. Ik houd ervan als dingen vanzelf ontstaan, zo leid ik mijn leven het liefst.
Ik wens jullie hele fijne, warme kerstdagen.

Volgende week wordt mijn jongste dochter tien. Toen ik zwanger was had ik bedacht dat ik haar Pippilotta wilde noemen, dat leek me een passende naam voor het elfje dat ik in mijn buik voelde. Maar mijn echtgenoot keek me aan of ik niet lekker was en sprak zijn veto uit. Het werd een andere naam die ik heel mooi vind, al noem ik haar tot op de dag van vandaag als ik haar knuffel hardnekkig Pip of Pippi.
Sommige kinderen hebben een poosje nodig om hun vorm te vinden op de wereld en in zichzelf, sommige mensen doen daar zelfs een heel leven over. Dit kind werd geboren en was de meest ronde mens die ik ooit ontmoet had. Dat is ze nog steeds, haar weg is duidelijk, ik hoef alleen maar toe te kijken hoe ze hem loopt.
Toen ze een paar weken geleden van haar juf te horen kreeg dat ze naar het plusklasje mocht, kwam ze verontwaardigd thuis.
'Ik ga daar niet heen, ik doe het niet.'
'Maar waarom dan niet?' vroeg ik.
'Dan mis ik borduurles, en houtbewerken en tekenen,' antwoordde ze.
'Oké,' zei ik.
Ze ging niet naar het plusklasje.
Ze moet tekenen.
Iedere dag komt ze smerig thuis, modder in haar broek, zand in haar jas, van het spelen in het bos dat om haar schooltje heen ligt. Ze is het elfje dat ik tien jaar geleden al voelde, toen ik haar nog nooit gezien had. Met haar driehoekige gezicht, haar witte haren, haar grote, felblauwe ogen. Benen als stelten, haar smalle lijf buigzaam als een rietstengel.
Ze is wie ze is en ze doet wat ze wil, voor altijd mijn Pipje.

.