De hoeveelheid grassoorten op Blankwater is overweldigend. Ik pluk een, naar ik denk, onbeduidend grassprietje, neem hem mee naar mijn atelier, druk hem af en zoek op internet naar de naam. Ik verdwaal in een labyrint van botanische websites waar ik niet meer uit kom en besluit dat ik niet alles hoef te weten. Ik mag gras gewoon gras noemen. Ik hoef niet elk geheim te ontrafelen, sommige zaken mogen verborgen blijven.

Maar weinig mensen weten dat de oorlog begon in de stad waar ik nu woon. In de nacht van 9 op 10 mei trekt een groep Duitse militairen de grote laan vanuit de kapel in, verkleed als Nederlandse soldaten. Een Nederlandse sergeant krijgt argwaan omdat een van hen geen onderscheidingstekens draagt. Hij zet de achtervolging in en opent het vuur. Gealarmeerde Nederlandse collega's blazen dan de bruggen over de Maas op, net voordat de Duitse hoofdmacht aan de oever verschijnt. De Nederlanders vechten dapper maar de stad is al snel in Duitse handen.

Het moet het gesprek van de dag zijn geweest in het kleine dorp ten noorden van de stad. Mijn oma moet de explosies gehoord hebben, het geluid uit de Maasvallei draagt over de velden. Hemelsbreed is het maar een paar kilometer van de oever naar de kleine boerderij op de hei. Dat de afstand minimaal is wordt over drie jaar pas echt duidelijk, maar zover is het nog niet. Het is nog vroeg in de ochtend, net na vier uur, ze is wakker geworden maar weet niet goed waarvan. Al dagen is het mooi weer en koud is het niet als ze uit bed klimt en naar buiten loopt. Er ligt een zachte nevel over de hei, de vogels fluiten al. Ze staat in moestuin als ze zware geluidsgolven door de aarde voelt trillen. Ze rent naar binnen, haar broer zit aan de houten tafel bij het fornuis en eet zijn pap.
'Hoorde je dat?' vraagt ze.
'Ik denk dat de oorlog is begonnen,' antwoordt hij.

Ik zat er al een tijdje op te wachten, op de dennenappels, maar waar de eikels inmiddels overvloedig op het pad liggen, knerpend onder mijn gympen, daar was er nog geen dennenappel te vinden. Wel hier en daar al een kastanje, maar dennenappels, nee. Onthouden: eikels en dennenappels vallen niet gelijktijdig. Waarom zouden ze eigenlijk ook? Ik weet niet zo goed waarom ik dat aannam. Soms komen er ineens van die vastgeroeste gedachten bovendrijven die altijd onderdeel uitmaakten van mijn gedachtenfundament en die ik altijd als vanzelfsprekend heb beschouwd. Pas als het anders blijkt te zijn zie ik hoe mijn overtuiging altijd onmerkbaar, onopvallend in me heeft gezeten. 

Mijn oma groeide op in een gezin van drie kinderen. Een zus en een broer had ze. Ik weet niet zoveel over hoe het er precies aan toe ging in haar vroege jeugd, volgens mij teelde haar vader, mijn overgrootvader dus, als een van de eerste boeren asperges in de regio. Maar dat weet ik eigenlijk niet zeker. Ze verbouwdem vast vanalles, aardappelen, bieten, kool. Ze ging ongetwijfeld naar school in het dorp, dat moet een aardige wandeling geweest zijn. Nu ligt er een grote na-oorlogse woonwijk tussen haar ouderlijk huis en de oude school, niet ver van Blankwater, die staat er nog en is nog in gebruik. Waar nu rijen degelijke jarenvijftighuizen staan moet toen bos of heide geweest zijn, of allebei. Ik zie de drie kinderen, broer in een plus four, de zusjes met hun zwarte krullen, over de zandgrond lopen, witte paden tussen de bloeiende hei. Het is september, net als nu. Ze rapen een dennenappel op en stoppen hem in de zak van hun jasje.

Ik vind het een wonderlijke gedachte hoe mijn leven voortvloeit uit het leven van mijn grootmoeder. Hoe dit als basis in me zit, even onmerkbaar en onopvallend als, noem maar wat, de kennis over wanneer dennenappels vallen. Ik zoek al mijn hele leven naar haar verhalen, naar de geschiedenis vsan mijn familie die als een transparant op de bodem van mijn zee ligt. Ik tast ernaar, mijn ogen dicht. Ik schrijf op wat ik weet en hoop dat er iets boven komt drijven.

Overal staat nu uitgebloeide engelwortel. Ik zag ze al weken maar wilde er steeds geen plukken, de silhouetten zijn zo prachtig tegen de ondergaande zon, als een soort toneelspelers in een schaduwspel staan ze in het landschap. Bovendien aarzelde ik of het wel zou lukken om ze af te drukken, de stelen en schermen zijn zo fragiel en breekbaar. Maar toen ik gisteravond laat nog op verzameltocht was ging ik toch overstag en nam er een mee. Vanochtend stond ik te haspelen met de roller en de inkt en betrapte me op de gedachte dat ik bang was dat de afdruk niet mooi zou worden. Een streng verboden gedachte in dit proces. Alles is mooi. Ik druk het af zoals de natuur het heeft gemaakt, ik ben slechts het doorgeefluik. De onthuller van de kunst van de natuur.

Ik heb heel lang moeite gehad met het concept kunst en schoonheid. Een van de redenen dat ik pas betrekkelijk laat in mijn leven de kunst toe kon laten ligt hierin besloten. Ik dacht altijd: tja, dan hangt er een groot schilderij in je woonkamer, en dan? Of meer in betrekking tot mezelf als maker: tja, dan maak ik iets waar je naar kunt kijken, en dan? Ik vond het heel moeilijk om een doel toe te kennen aan schoonheid. Aan de esthetiek voor de esthetiek. Wat voor een doel hebben de schone kunsten? Welk praktisch nut?

Ergens in de afgelopen jaren is er een kentering gekomen in die gedachten. Van een leven waarin ik altijd op zoek was naar het praktische nut van wat ik deed, naar een reden achter alles, is het nu vrijwel volledig weggevallen. Ergens op de lijn kwam ik erachter dat hoe hard ik ook mijn best doe, het leven zijn eigen loop heeft. En met die constatering heb ik alle doelen overboord gegooid. Ik heb welbehagen leren kennen, en vreugde en genot. Genot van kunst en schoonheid, in mijn woonkamer zitten en verrukking voelen over het mooie schilderij dat ik daar heb opgehangen. Kunst maken omdat ik genot ervaar in het proces. Meer dan dat hoeft het niet te zijn. Vreugde is reden genoeg.

De bramenheuveltjes in de wei bij Blankwater doen me, vooral in deze tijd, denken aan het ene verhaal dat ik ooit schreef voor Dit gaat nooit voorbij, over de mees en de braam. Het gaat over ons eerste kindje dat niet bij ons mocht blijven en het speelt zich af in september. Nu de struiken langzaam rooien en de schemer vroeg valt, raak ik wat melancholisch bij de aanblik. Ik zeg hallo tegen de jonge koeien die me met hun ogen volgen, hoor hun gesnuif, hun ranke poten in het hoge natte gras. Bramenheuveltjes in deze omgeving zijn vaak prehistorische grafheuvels. Er zijn er een heleboel hier in de buurt. Al weet ik dat deze bramenheuvels dat niet zijn, ik associeer ze er wel mee. De dood is nooit ver weg in de natuur, ook op Blankwater.

Misschien is het tijd dat ik iets over mijn oma vertel. Ze groeide op hier heel dichtbij, 1,9 kilometer van Blankwater, 3,8 kilometer van mijn huis, op een kleine boerderij midden in de bossen. Ze vertelde me vaak over hoe ze in de stad, de stad waar ik nu woon, ging dansen, of op zondag naar de mis ging in de grote kapel. Ik weet vrij zeker dat ze over De Lanck moet hebben gefietst. Dat moet toen nog vast een zandweg zijn geweest, maar voor de rest zal alles er in de jaren dertig en veertig vrij hetzelfde hebben uitgezien als nu.

Mijn oma is geboren in 1917 en woonde tot 1946 in de kleine boerderij. Toen trouwde ze met mijn opa en vertrok ze naar een klein dorp iets meer naar het zuiden. Daar kreeg ze drie kinderen waaronder mijn vader. Mijn vader was honkvast en is nooit uit dit dorp weggegaan en zo kwam het dat ook ik hier opgroeide. Mijn leven speelde zich af in en rond het dorp ten zuiden van de stad en later op allerlei plekken door heel Nederland. Ik ben mijn hele leven nooit bij Blankwater geweest, ik wist niet eens dat het bestond. Tot ik achttien jaar geleden, net moeder geworden, mijn huidige huis in de stad betrok. Met een baby en een hond verkenden we de omgeving en er was één plek waar we steeds naar terugkeerden. Dat was Blankwater.

Vanochtend vond ik dit esdoornblad. Ik vroeg me af of elk blad ter wereld een unieke nerfstructuur heeft. Is nerfstructuur vergelijkbaar met de menselijke vingerafdruk? Is elk blad de enige in zijn soort? 

Ik drukte het af, volgde de lijnen met mijn ogen en prentte ze in, opende google earth. Ik bewoog met mijn muis over het beeld op mijn computer, zocht naar de zichtbare wegen, navigeerde van mijn huis via de rijksweg naar het noorden, de hoofdader, dan via de bosweg langs het kasteeltje naar Blankwater en via daar naar het ouderlijk huis van mijn oma. Een wirwar van wegen die soms, dat wist ik helemaal niet, ineens leken te stoppen, opgingen in de bossen. Onderaan vormde de snelweg richting Duitsland een soort natuurlijke grens, hij boog meer af dan ik ooit in werkelijkheid had gevoeld. Gek is dat, hoe weinig je je bewust bent van de richting en je weg als je op de aarde staat en hoe anders alles ineens is als je het van bovenaf bekijkt. In het oosten zag ik de Duitse grens die een soort hakkelige lijn door het landschap sneed terwijl ik altijd had gedacht dat het hier een kaarsrechte lijn was. Heel soms bekruipt me even het gevoel dat het vogelperspectief helemaal niet voor ons, de mensheid bedoeld was. Dat we iets zien wat we helemaal niet moeten zien, dat onze mensenbreinen dit helemaal niet kunnen verwerken of verinnerlijken.

Ik pakte pen en papier, schetste de wegen, de wegen die ik kende, de wegen die ik altijd rijd op weg naar Blankwater, ik tekende de drie locaties erin. Daarna legde ik de ontstane plattegrond naast het esdoornblad. Wonderlijk hoe het erop lijkt, al is het natuurlijk helemaal niet hetzelfde. Zou er ergens ooit een blad hebben bestaan waarvan de nerven helemaal exact de werkelijke plattegrond van Blankwater hebben weergegeven? Of van welk gebied dan ook? Als dat al zo zou zijn dan zou geen mens dat weten.